Μάθε πως λειτουργεί η Δίαιτα, ο Μεταβολισμός και γιατί παχαίνουμε

Το σώμα μας αποτελεί έναν εξαιρετικά πολύπλοκο μηχανισμό. Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο επιδρά μια δίαιτα στους μηχανισμούς του σώματος μπορεί να μας βοηθήσει να επιλέξουμε σωστά τη δίαιτα που αρμόζει καλύτερα στις ανάγκες και τις επιθυμίες μας. Θα εξετάσουμε, λοιπόν:

1. πώς εξασφαλίζει το σώμα την ενέργεια που χρειάζεται
2. πώς λειτουργεί ο περίφημος μεταβολισμός του σώματος
3. πώς και γιατί συσσωρεύεται λίπος στον οργανισμό μας
4. πώς λειτουργεί μια δίαιτα και με ποιον τρόπο συμβάλει στην απώλεια βάρους

Πώς λειτουργεί μια Δίαιτα

Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως μια δίαιτα είναι, όπως και να το κάνουμε, ένα μικρό εθελοντικό «βασανιστήριο» για το σώμα μας, μια μικρή δοκιμασία που σπάνια θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ευχάριστη και … διασκεδαστική. Αυτό, όμως, σημαίνει ότι η επιλογή μιας δίαιτας δεν είναι και ούτε θα μπορούσε να είναι ένα παιχνίδι. Προτού επιλέξουμε δίαιτα, πρέπει να φροντίζουμε να είμαστε πλήρως ενήμεροι για τον τρόπο με τον οποίο θα επιδράσει στο σώμα μας, καθώς και για όλες τις πιθανές παρενέργειές της.

Ας δούμε, λοιπόν, πώς λειτουργεί ο οργανισμός σε κατάσταση … δίαιτας και πώς μπορούμε να τον διευκολύνουμε να χάσει το περιττό βάρος του δίχως περαιτέρω προβλήματα.

Πώς εξασφαλίζει το σώμα την ενέργεια που του χρειάζεται;

Όπως είπαμε προηγουμένως, το σώμα μας είναι ένα περίπλοκος μηχανισμός και, όπως κάθε μηχανισμός, χρειάζεται ενέργεια για να επιτελέσει τις λειτουργίες του. Πώς, όμως, εξασφαλίζει αυτή την ενέργεια;

Η απάντηση είναι απλή: μέσω της τροφής. Η τροφή μας αποτελείται από χημικές ενώσεις και στοιχεία που περιέχουν την ενέργεια που χρειάζεται ο οργανισμός για να λειτουργήσει. Ωστόσο, ο οργανισμός δεν μπορεί να απορροφήσει αυτή την ενέργεια δίχως να διασπάσει την τροφή σε απλούστερες χημικές ενώσεις και στα στοιχεία από τα οποία αποτελείται.

Καθώς, λοιπόν, η τροφή εισέρχεται στο σώμα μας υφίσταται συνεχείς διασπάσεις μέσω του πεπτικού μας συστήματος. Κι εδώ είναι που συναντάμε έναν ακόμη όρο που συνοδεύει πάντοτε τις τρομαχτικές συζητήσεις για δίαιτες: τον περίφημο μεταβολισμό.

Τι είναι ο μεταβολισμός;

Ο μεταβολισμός είναι μια πολύ παρεξηγημένη έννοια. Οι περισσότεροι τη συσχετίζουν με το πόσο αποτελεσματικά «καίει» ο οργανισμός αυτά που … καταβροχθίζει! Ωστόσο, ο μεταβολισμός περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από αυτό.

Όπως είπαμε προηγουμένως, ο οργανισμός δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει την τροφή στην κατάσταση που είναι όταν εισέρχεται στο εσωτερικό του. Πρέπει να τη διασπάσει σε απλούστερες ενώσεις. Ωστόσο, και πάλι αυτό δεν του είναι αρκετό.

Συχνά ο οργανισμός πρέπει να συνθέσει νέες χημικές ενώσεις τις οποίες χρειάζεται για να επιτελέσει τις λειτουργίες του. Αφού, λοιπόν, διασπάσει την τροφή σε απλούστερες χημικές ουσίες στη συνέχεια τις ανασυνθέτει σε νέες χημικές ενώσεις. Όλες αυτές οι διαδικασίες διάσπασης και σύνθεσης χημικών ουσιών στο εσωτερικό του οργανισμού μας ονομάζονται «μεταβολισμός».

Ο μεταβολισμός διαδραματίζει έναν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο στην υγεία του σώματος και ο τρόπος με τον οποίο αντιδρά σε κάποιο πρόγραμμα διατροφής ή σε μια δίαιτα συχνά καθορίζει και το βαθμό επιτυχίας της. Ας δούμε γιατί.

Πώς και γιατί συσσωρεύεται λίπος στον οργανισμό μας;

Κατά τη διάσπαση της τροφής, προκύπτουν ορισμένες στοιχειώδεις οργανικές ενώσεις:

Υδατάνθρακες: οι υδατάνθρακες αποτελούν ουσιώδες συστατικό όλων των ζωντανών οργανισμών και μία από τις κυριότερες πηγές ενέργειας. Αποτελείται από διοξείδιο του άνθρακα και νερό. Το «πρόβλημα» με τους υδατάνθρακες είναι πως αν δεν καταναλωθούν, αποθηκεύονται με τη μορφή λίπους στο σώμα.

Πρωτεΐνες: οι πρωτεΐνες είναι πολύπλοκες χημικές οργανικές ουσίες και προέρχονται από την ένωση απλούστερων χημικών ενώσεων, των λεγόμενων αμινοξέων. Είναι απαραίτητες για την αύξηση και την ανανέωση των ιστών.

Λίπη: τα λίπη αποτελούν την κυριότερη μορφή αποθηκευμένης ενέργειας, απαραίτητη για την ανάπτυξη του οργανισμού. Ωστόσο, η υπερβολική τους κατανάλωση προκαλεί τη συγκέντρωση λιπώδους ιστού σε διάφορα σημεία του σώματος. Τα λίπη διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:

1. Ακόρεστα: τα ακόρεστα λιπαρά έχουν τη φήμη του «καλού» στην παρέα των λιπαρών και είναι, ως επί το πλείστον φυτικά λίπη – χωρίς φυσικά να σημαίνει αυτό πώς όλα τα φυτικά λίπη είναι ακόρεστα, λ.χ. το κακάο και το φοινικέλαιο περιέχουν κορεσμένα λιπαρά. Τα ακόρεστα λίπη μειώνουν τη χοληστερίνη, ωφελούν τον οργανισμό και διακρίνονται σε δύο υποκατηγορίες, τα μονοακόρεστα και πολυακόρεστα.
2. Κορεσμένα: τα κορεσμένα λιπαρά είναι ο «κακός» της παρέας. Είναι κυρίως ζωικής προέλευσης και έχουν βλαπτική επίδραση για το σώμα, καθώς αυξάνουν τη χοληστερίνη και φράζουν τα αιμοφόρα αγγεία.

Γιατί παχαίνουμε λοιπόν;

Η απάντηση, τις περισσότερες φορές, είναι εκνευριστικά απλή: γιατί τρώμε περισσότερο από όσο χρειάζεται! Όταν τροφοδοτούμε τον οργανισμό μας με περισσότερους υδατάνθρακες και λίπη από όσα χρειάζεται, τότε ο οργανισμός τα αποθηκεύει μέσα του σε μορφή λίπους. Το ενεργειακό περιεχόμενο των τροφών, δηλαδή η ποσότητα ενέργειας που αποδίδουν στο σώμα μας κατά την πέψη τους, μετριέται σε θερμίδες. Όταν οι θερμίδες που απορροφούμε μέσω της τροφής είναι περισσότερες από αυτές που καταναλώνουμε, ο οργανισμός αποθηκεύει το περίσσευμα με τη μορφή λίπους. Αποτέλεσμα; Η αύξηση τόσο του βάρους μας, όσο και του όγκου του σώματός μας.

Μα εγώ δεν τρώω και παχαίνω! Κι αυτός που τρώει ασταμάτητα δεν παχαίνει με τίποτα…!

Πόσοι από εμάς δεν χρησιμοποιούμε αυτές τις φράσεις για να δικαιολογήσουμε τα … αδικαιολόγητα! Όμως, ενώ τις περισσότερες φορές απλά παρατρώμε και δεν το παραδεχόμαστε, υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες η αύξηση του βάρους υποδαυλίζεται και από άλλους παράγοντες. Εξετάστε μερικούς:

Δυσλειτουργία του υποθαλάμου ή του μεταβολισμού. Ο υποθάλαμος είναι ένα τμήμα του εγκεφάλου στο οποίο ρυθμίζεται ο μεταβολισμός με στόχο τη διατήρηση του ιδανικού βάρους για το σώμα μας. Από τον υποθάλαμο παράγεται το αίσθημα της πείνας ή σπανιότερα … του κορεσμού. Όταν έχουμε ήδη φροντίσει να αποκτήσουμε αρκετά περιττά κιλά, ο υποθάλαμος μπορεί να μπερδευτεί και να θεωρεί αυτά ως το ιδανικό μας βάρος. Αποτέλεσμα; Όταν ξεκινάμε μια δίαιτα, ο υποθάλαμος θεωρεί πως το σώμα μας κινδυνεύει από υποσιτισμό και αντιστέκεται στην απώλεια βάρους, μειώνοντας το μεταβολισμό και μετατρέποντας ό,τι τρώμε – έστω και αυτό το λίγο της δίαιτας – σε λίπος!

Αντίστοιχα αποτελέσματα μπορεί να προκύψουν όταν ο μεταβολισμός μας δυσλειτουργεί – δηλαδή όταν, όπως λέμε, δεν γίνονται σωστά οι «καύσεις»! Αυτό μπορεί να οφείλεται σε παράγοντες όπως η ηλικία, οι συνθήκες εργασίας, οι διατροφικές μας συνήθειες, το φύλο, ο σωματότυπος κ.ά.

Κληρονομικότητα: ο ρόλος της κληρονομικότητας στην αύξηση του βάρους είναι άλλη μια … πονεμένη ιστορία. Διάφορες έρευνες έχουν καταλήξει ότι ένα γονίδιο, το οποίο προάγει την παραγωγή μιας ορμόνης – της λεπτίνης – που επηρεάζει τη λειτουργία του μεταβολισμού, θα μπορούσε να σχετίζεται με την αδικαιολόγητη αύξηση του βάρους σε ορισμένα άτομα. Άλλες έρευνες προσδιορίζουν τη γενετική αιτία του προβλήματος στη λειτουργία κάποιου ενζύμου. Ούτως ή άλλως, φαίνεται πως η κληρονομικότητα μπορεί να παίζει κάποιο ρόλο στην αύξηση του βάρους – χωρίς αυτό να σημαίνει πως μπορούμε να ρίξουμε σε αυτήν κι όλο το φταίξιμο!

Το οικογενειακό περιβάλλον: είναι αλήθεια πως οι κακές διατροφικές συνήθειες των γονέων επηρεάζουν δραστικά τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται ο οργανισμός ενός παιδιού. Το φαινόμενο ύπαρξης παχύσαρκων οικογενειών αποτελεί επαρκή απόδειξη αυτού του γεγονότος.

Υπάρχει τελικά … ελπίδα;

Η απάντηση είναι κατηγορηματικά … ΝΑΙ! Ανεξάρτητα από τους λόγους για τους οποίους μπορεί να έχουμε βαρύνει τελευταία, ανεξάρτητα από τις δικαιολογίες – αληθείς ή μη – τις οποίες μπορεί να χρησιμοποιούμε, μπορούμε να αποκτήσουμε και να διατηρήσουμε ένα υγιές βάρος.